GPS’i bile etkilemiş: Tonga yanardağı patlamasının etkileri, uzaya kadar ulaşmış

Yeni bir çalışma, geçen yılın başlarında yaşanan büyük bir su altı yanardağı patlamasının uzaydaki radyo iletişimini bozacak kadar güçlü plazma kabarcıklarından oluşan güçlü bir şok dalgası yarattığını ortaya koydu.

Büyük, koni biçimli bir deniz altı yanardağı olan Tonga yanardağı, 2022 yılının Ocak ayında çok şiddetli bir güç ile patladı. Patlama, devasa, rekor kıran volkanik dumanlar üretti ve Space.com’un bildirdiğine göre bunlardan biri 55 kilometreden fazla yüksekliğe ulaştı. Patlama aynı zamanda Karayipler’e kadar ulaşan, okyanuslar genelinde bir dizi tsunamiyi tetikledi. Büyük bir ABD nükleer bombasının gücüne rakip olduğunu bildiren raporlar, bunun yüzyılı aşkın bir süredir yaşanan en güçlü doğal patlama olduğunu belirtiyor.

2022 Tonga yanardağı patlamasıyla ilgili önceki araştırmalar, patlamanın iyonosferi rahatsız edecek kadar güçlü atmosferik dalgalar yarattığını bulsa da, bu yeni araştırma, bu dalgaların ne kadar uzağa ulaştığını ve gezegenimizin yörüngesindeki uydu sinyallerine ne kadar zarar verdiğini gösteriyor.

Güçlü yanardağ patlamalarının ve diğer volkanik faaliyetlerin iyonosferin F bölgesini bozabileceği uzun süredir tahmin ediliyordu. Atmosferin bu bölgesi, atmosferde bulunan en yüksek iyon konsantrasyonunu içerir. Geçtiğimiz yıl Tonga yanardağı patladığında, patlama o kadar güçlüydü ki, iyonosferde “ekvatoral plazma kabarcıkları” yarattı ve temel olarak GPS ve iletişim sinyallerinin geçemeyeceği delikler ortaya çıktı.

Araştırmacılar, Scientific Reports dergisinde yayınlanan bu yeni araştırma ile 2022 Tonga volkanı patlaması gibi patlamaların atmosferde bu baloncukları yaratabileceğini kanıtlamanın yanı sıra, bu baloncukların 2.000 kilometre yüksekliğin bile ötesine geçebileceğini de gösterdiler.

Bunların yanı sıra, bilim insanları, patlamanın elektron yoğunluğunda ani bir artışa ve iyonosferin yüksekliğinde, ilk şok dalgası çarpmasından saatler önce ortaya çıkan bir artışa neden olduğunu da keşfettiler. Bu hızlı tepkinin, iyonosferde bulunan elektrik yüklü iyonlarla etkileşime giren patlama ile ortaya çıkan atmosfer dalgalarına bağlı olabileceğine inanıyorlar.

Bu nedenle, 2022 Tonga yanardağı patlamasının, güneş patlamalarından görmeye alıştığımız bir şey olan GPS ve hatta iletişim sinyallerinde bir kesintiye yol açmış olması mümkün.